ÖZET
Bu çalışma İbrahim M. Turhan'ın editörlüğünü yaptığı ve sekiz bölümden oluşan “Geçmişten Bugüne Müslüman Toplumlarda Para ve Faiz” adlı eser içerisinde Turhan tarafından kaleme alınan “İslam İktisadı ve Para: Nasıl Bakılmalı?” başlıklı kitap bölümü esas alarak bir değerlendirme sunmaktadır. Zira, kitabın diğer bölümlerinde İslam iktisadının para ve faiz ile irtibatını ele alan tarihsel ve uygulamaya dönük meselelerden ziyade bu bölüm kitabın temel felsefesini etraflıca ele almaktadır. Turhan, ilgili bölümde modern İslam iktisat düşüncesinin metodolojik ve kuramsal temellerini ele alarak, bu alandaki çağdaş yaklaşımları değerlendirmektedir. Turhan, İslam iktisadının anaakım iktisattan tamamen farklı ve özgün olma iddiasını eleştirmekte, bu beklentinin tarihsel gerçekliklerle örtüşmediğini savunmaktadır. Ona göre, İslam iktisadı çalışmalarının önemli bir kısmı, normatif alanın dışına çıkmaktan kaçınarak soyut ve ütopik bir iktisadi sistem önerisinin ötesine geçememektedir. Turhan, İslam iktisadının modern dönemdeki metodolojik çıkmazlarını vurgulayarak, alandaki literatürde epistemolojik ve ontolojik katkıların zayıf olduğunu belirtir. İslam iktisadının, neoklasik iktisada karşı bir alternatif olma çabası içinde olduğunu, ancak bu çabayı sosyal bir disiplin olmanın gerektirdiği bilimsel çerçevede sunamadığı ve bu yüzden bilim felsefesinde izdüşümü olmayan tartışmaların yer aldığını ifade eder. Turhan, İslam iktisadının pozitif bir yaklaşımla ele alınması gerektiğini işaret ederek, nesnel ve kanıtlanmış gerçeklikler üzerine kurulu bir model geliştirilmesi önerisinde bulunur. Yazar, İslam iktisadının metodolojik olarak özgün bir yaklaşım geliştirirken Batı’nın iktisadi paradigmasından farklı olma ısrarında başarısız olduğunu iddia eder. İslam iktisadının, fıkhın katı kurallarına sıkıştığını ve bu durumun iktisadi sorunlara pratik çözümler üretme kapasitesini kısıtladığını belirtir. Turhan’a göre, İslam iktisadının gerçeklikten kopuk soyut önermeleri, onu kapitalizme karşı etkili bir alternatif olmaktan uzaklaştırmaktadır.Turhan, kitabın sonunda, faiz yasağı konusunu ele alarak, modern İslam toplumlarında bu yasağın uygulanabilirliğini tartışır. Faizin, tarihsel ve ekonomik bağlamda yeniden değerlendirilmesi gerektiğini savunan yazar, bu konuda çağdaş maslahatçı bir yaklaşım benimser. Turhan’ın çalışması, İslam iktisadı alanındaki mevcut yaklaşımların yeniden gözden geçirilmesi ve daha rasyonel, bilimsel temellere dayanan bir metodolojinin geliştirilmesi gerektiğini ortaya koyarken, dolaylı olarak İslam iktisadına özgü metodolojik kaygıyı tamamen ortadan kaldırmıştır. Bunun yerine, anaakım iktisat çevrelerince benimsenen pozitivist ve realist metodolojiyi ortak medeniyet başlığı altında kanıtlanmış nesnel gerçeklik üzerinden teklif etmektedir.